عنوان سؤال:چرا بر مهر سجده می کنیم؟
سوال:
چرا ما باید نماز بخوانیم و سر بر مهر (خاک) بگذاریم. اگر ما این کار را نکنیم (سر بر مهر گذاشتن و نماز خواندن) چه اتفاقی خواهد افتاد؟
جواب:
شیعه معتقد است که در حال نماز باید بر زمین یا آنچه که از آن میروید (مشروط به آنکه خوردنی یا پوشیدنی نباشد) سجده کرد؛ و سجده بر غیر این دو در حال اختیار صحیح نیست. در حدیثی که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده و اهل سنت نیز آن را نقل کردهاند، به این مطلب تصریح شده است:"و جعلت لی الأرض مسجدا و طهورا" زمین، سجدگاه و مایه پاکیزگی برای من گردیده است[1] طهور که ناظر به تیمم است، نشان میدهد که مقصود از ارض زمین طبیعی است که از سنگ و خاک و مانند آن دو تشکیل میشود.
امام صادق علیه السلام نیز میفرماید:"السجود لا یجوز إلاعلی الأرض أو علی ما أنبتت الأرض إلاما أکل أو لبس" سجده تنها باید بر زمین و آنچه میرویاند- جز خوردنیها و پوشیدنیها-انجام گیرد.[2]
سیره مسلمانان در عصر رسول گرامی سجده بر زمین مسجد بود که از سنگریزهها مفروش شده بود. آنان هنگام گرمی هوا که سجده بر سنگهای داغ مشکل بود، سنگریزهها را به دست میگرفتند تا خنک شود و به هنگام نماز بر آن سجده کنند. جابر بن عبد الله انصاری میگوید: من نماز ظهر را با پیامبر میگزاردم؛ مشتی از سنگریزه در دست گرفته و آنها را دست به دست میکردم تا خنک شود و به هنگام نماز بر آن سجده کنم.[3]
پیامبر به یکی از صحابه، که از خاکمال شدن پیشانی دوری جسته بود، دستور داد وگفت: «ترب وجهک»: صورت خود را خاکمال کن[4] همچنین اگر احیانا برخی از افراد بر گوشه عمامه خود سجده میکردند، پیامبر آن را از زیر پیشانی آنها میکشید.[5]
این احادیث، همگی گواه آن است که در عصر رسول گرامی صلی الله علیه و آله و سلم، وظیفه مسلمانان ابتدا سجده بر سنگ و خاک بوده و آنان هرگز بر فرش و لباس و گوشه عمامه سجده نمیکردند. ولی بعدها وحی الهی به پیامبر ابلاغ کرد که بر حصیر و بوریا نیز میتوان سجده کرد، و روایات بسیاری از سجده پیامبر بر حصیر و بوریا حکایت میکند.[6]
البته در مواقع عذر، گاه برخی از صحابه بر لباس خود سجده میکردند، چنانکه انس بن مالک میگوید: ما با پیامبر نماز میخواندیم. هرگاه یکی از ما از گذاردن پیشانی بر زمین معذور بود بر گوشه عمامه یا لباس خود سجده میکرد.[7]
بر این اساس، شیعه امامیه پیوسته بدین اصل مقید بوده و صرفاً بر زمین و یا روییدنی‌های غیر مأکول و غیر ملبوس آن، مانند حصیر و بوریا، سجده میکند؛ واگر اصرار دارد که حتی الإمکان بر خاک و سنگ یا حصیر و مانند آن سجده کند به پاس این ادله است. وانگهی بهتر این است که مساجد در بلاد اسلامی به گونهای باشد که پیروان همه مذاهب بتوانند به وظایف خود عمل نمایند
در پایان از ذکر نکتهای ناگزیریم، و آن اینکه سنگ و خاک «مسجود علیه» است و نه «مسجود له» (بر آن سجده میشود؛ به آن سجده نمیشود). گاه به غلط تصور میشود که شیعه برای سنگ سجده میکند! در حالیکه او، بسان همه مسلمانان، تنها برای خدا سجده کرده و به عنوان اظهار خضوع و تذلل در پیشگاه الهی، پیشانی به خاک میساید و در دل میگوید:"أین التراب و ربالأرباب "
نقل با اندکی تصرف از کتاب منشور عقائد امامیه آیه الله جعفر سبحانی ص271
-[1] صحیح بخارى:1/91، کتاب تیمم، حدیث 2
[2]- وسائل، ج3، باب 1، از ابواب "ما یسجد علیه" حدیث یکم، ص591.
[3]- مسند احمد:3/327، حدیث جابر، سنن بیهقى:1/439
[4]- کنز العمال7/465، شماره حدیث 19810.
[5]- سنن بیهقى:1/105.
[6]- مسند احمد:6/179،309،331،377،و2/192- 198.
[7] - همان.
نوشته شده توسط : سیدعابس حسینی
نظرات دیگران [ نظر]
